Τα πνευματικά δικαιώματα προστατεύουν ένα πνευματικό δημιούργημα, ένα κείμενο, ένα σχέδιο, ένα διακριτικό γνώρισμα προϊόντος ή υπηρεσίας ή επίσης μία μέθοδο ή δραστηριότητα που είναι επιδεκτική βιομηχανικής παραγωγής.
Το σχέδιο ή υπόδειγμα είναι η εικόνα την οποία παρουσιάζει το σύνολο ή τμήμα προϊόντος και δή τα χρώματά του, τα υλικά, οι γραμμές και η δομή του. Μπορεί να είναι το σχέδιο ενός επίπλου, ενός αυτοκίνητου ή μίας μακέτας. Στην περίπτωση του σχεδίου ή υποδείγματος αυτό που προστατεύεται είναι η εξωτερική του εμφάνιση και όχι η λειτουργικότητά του, διότι η λειτουργικότητα ενός αντικειμένου, μίας μεθόδου ή δραστηριότητας μπορεί να αποτελέσει το αντικείμενο κατοχύρωσης μίας ευρεσιτεχνίας.
Η ευρεσιτεχνία είναι κάτι πολύ πιο πολύπλοκο και δή αφορά ένα επινόημα που εμπεριέχει μία εφεύρεση και είναι επιδεκτικό βιομηχανικής εφαρμογής. Με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας προστατεύονται τα τεχνικά χαρακτηριστικά μίας εφεύρεσης ενώ το σχέδιο ή υπόδειγμα προστατεύει την εξωτερική εμφάνιση ενός αντικειμένου. Με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας προστατεύεται μία εφεύρεση επιδεκτική βιομηχανικής εφαρμογής, που μπορεί δηλαδή να παραχθεί και να χρησιμοποιηθεί σε οποιοδήποτε τομέα παραγωγικής δραστηριότητας. Ένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας έχει διάρκεια ισχύος 20 έτη.
Αντίθετα, το εμπορικό σήμα είναι κάθε ένδειξη/διακριτικό γνώρισμα που διακρίνει τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες μίας επιχείρησης από εκείνα άλλων επιχειρήσεων.
Στην περίπτωση που υπάρχει ένα προϊόν που αποτελείται από διάφορα εξαρτήματα αυτά μπορούν να προστατευτούν ως σχέδια ή υποδείγματα.
Το βασικό για ένα σχέδιο είναι να είναι νέο, δηλαδή να μην έχει κυκλοφορήσει πανομοιότυπο και επίσης να έχει “ατομικό χαρακτήρα”, δηλαδή να διαφέρει τόσο από άλλα παρόμοια σχέδια ώστε να δημιουργείται στον μέσο ενημερωμένο καταναλωτή η εντύπωση της μοναδικότητας σε σχέση με άλλο σχέδιο ή υπόδειγμα που έχει ήδη κυκλοφορήσει.
Προστατεύεται η σύνθεση και συναρμολόγηση εξαρτημάτων και υλικών που απαρτίζουν ένα αντικείμενο και προστατεύεται το σύνολο της εξωτερικής του εμφάνισης ώστε να μπορεί ο δημιουργός του να το εκμεταλλεύεται εμπορικά, να το εξάγει, να το εκθέτει κ.λ.π.
Είναι προτιμότερο ο επαγγελματίας που έχει δημιουργήσει κάποια σχέδια να επιλέγει τη διαδικασία της κατοχύρωσης των σχεδίων του σε ευρωπαϊκό επίπεδο διότι έτσι απολαμβάνει ευρύτερης προστασίας και μπορεί να αμυνθεί αποτελεσματικά κατά οποιουδήποτε τρίτου προσπαθήσει να αντιγράψει τα σχέδια του.
Στα κοινοτικά σχέδια ή υποδείγματα, ο δικαιούχος πρέπει να το καταθέσει το πολύ εντός 12 μηνών από τότε που έχει αρχίσει να διατίθεται στην αγορά.
Ένα κοινοτικό σχέδιο ή υπόδειγμα ισχύει για 5 έτη και έπειτα μπορεί να ανανεωθεί ανά πέντε έτη, αλλά η προστασία του δεν μπορεί να υπερβεί τα 25 έτη.
Όταν κάποιος είτε φυσικό είτε νομικό πρόσωπο κατοχυρώσει ένα σχέδιο ή υπόδειγμα τότε έχει την αποκλειστικότητα στην χρήση του αποκλείοντας κάθε τρίτο από αυτήν. Εάν κάποιος προβεί σε αντιγραφή κατοχυρωμένου σχεδίου η υποδείγματος, τότε ο δικαιούχος μπορεί να στραφεί εναντίον του παραβάτη στα αρμόδια δικαστήρια και να ζητήσει την άρση της προσβολής και την παράλειψή της στο μέλλον ενώ έχει το δικαίωμα να αξιώσει ακόμη και αποζημίωση στην περίπτωση ζημίας που έχει προκληθεί λόγω της παραβίασης του σχεδίου ή υποδείγματος.
Φυσικά, ένα σχέδιο ή υπόδειγμα μπορεί να προστατεύεται και από άλλες διατάξεις, όπως από τις διατάξεις περί εμπορικών σημάτων, ευρεσιτεχνίας κ.λ.π.
Υπάρχει βέβαια η περίπτωση να χορηγηθεί σε έναν δημιουργό και το Πιστοποιητικό Υποδείγματος Χρησιμότητας που είναι τίτλος προστασίας με ισχύ 7 χρόνων, που χορηγείται στον δικαιούχο για τρισδιάστατα αντικείμενα, με καθορισμένο σχήμα και μορφή, που δίνουν λύση σε τεχνικό πρόβλημα και διαθέτουν τα χαρακτηριστικά του "νέου" που τυγχάνει βιομηχανικής εφαρμογής.
Γενικά, στα πνευματικά δικαιώματα από άποψη διάρκειας και διαδικασίας κατοχύρωσης, την μεγαλύτερη διάρκεια ισχύος την έχουν τα πνευματικά δικαιώματα σε πνευματικά έργα γενικά, όπως ένα μυθιστόρημα, ένα θεατρικό έργο, ένα ποίημα, ένα τραγούδι, μία μουσική σύνθεση. Διαρκούν 70 χρόνια μετά το θάνατο του δημιουργού τους και δεν απαιτείται κάποια συγκεκριμένη διαδικασία κατοχύρωσης, , αντιθέτως η ισχύς του αρχίζει με την δημοσίευσή τους.
Ειδικά για το περιεχόμενο ιστότοπων ή/και ιστοσελίδων αυτό προστατεύεται με copyyright με την δημοσίευσή του και το σύνολο ή επι μέρους κείμενα του περιεχομένου τους δεν μπορούν να αναδημοσιευθούν, παρά μόνο αν έχει δοθεί η ρητή, έγγραφη συναίνεση του ιδιοκτήτη του εν λόγω ιστότοπου ή ιστοσέλίδας καθώς και του συντάκτη του εκάστοτε άρθρου που δημοσιεύεται σε έναν ιστότοπο ή/και σε ιστοσελίδα. Σε αντίθετη περίπτωση η άνευ άδειας αναδημοσίευση περιεχομένου ιστότοπου ή ιστόσελιδας είναι παράνομη.
Αντιθέτως, τα άλλα πνευματικά δικαιώματα, όπως τα εμπορικά σήματα, οι ευρεσιτεχνίες, τα σχέδια ή υποδείγματα έχουν πιο περιορισμένη διάρκεια ισχύος και φυσικά απαιτούν συγκεκριμένη διαδικασία για την εξέταση και κατοχύρωσή τους.
