Τα περισσότερα ποδοσφαιρικά γήπεδα στον κόσμο φέρουν το όνομα κάποιου παλιού παίκτη ή προέδρου μιας ομάδας, ή μιας εμβληματικής φυσιογνωμίας μιας χώρας, ή της περιοχής στην οποία βρίσκεται το γήπεδο, ή, τα τελευταία χρόνια, το όνομα κάποια πολυεθνικής εταιρείας που πλήρωσε μερικά εκατομμύρια για να προβληθεί με αυτόν τον τρόπο. Τίποτα από αυτά δεν ισχύει, όμως, για το εθνικό στάδιο του Αζερμπαϊτζάν.
Το εθνικό στάδιο του Αζερμπαϊτζάν ονομάζεται “Τοφίκ Μπαχράμοφ”. Όπως καταλαβαίνετε, πρόκειται για ένα ονοματεπώνυμο. Ωστόσο, ο Τοφίκ Μπαχράμοφ δεν ήταν ούτε παίκτης, ούτε προπονητής, ούτε πρόεδρος σε καμία ομάδα του Αζερμπαϊτζάν. Ο Τοφίκ Μπαχράμοφ ήταν…διαιτητής!
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ο Τοφίκ Μπαχράμοφ γεννήθηκε στην πρωτεύουσα του σημερινού Αζερμπαϊτζάν, το Μπακού, τον Νοέμβριο του 1926, όταν το Αζερμπαϊτζάν ανήκε στην Σοβιετική Ένωση. Τρέφοντας μια ιδιαίτερη αγάπη για το ποδόσφαιρο, ο Μπαχράμοφ ξεκίνησε να παίζει. Ωστόσο, ένας τραυματισμός τον εμπόδισε να συνεχίσει ως ποδοσφαιριστής και, για να μη μείνει μακριά από το αγαπημένο του άθλημα, αποφάσισε να ασχοληθεί με τη διαιτησία.
Πολύ λίγα πράγματα ξέρουμε για την διαιτητική του καριέρα μέχρι το 1966 – εξάλλου, οι διαιτητές μπορεί να είναι οι “άρχοντες των αγώνων”, αλλά συνήθως περνούν στο περιθώριο της ιστορίας. Ωστόσο, το 1966 ο Μπαχράμοφ βρέθηκε στο επίκεντρο της προσοχής, σε ένα γεγονός που διχάζει τον ποδοσφαιρικό κόσμο ακόμα και σήμερα, 44 χρόνια μετά.
Στον τελικό του Μουντιάλ του 1966, που διεξαγόταν στο Γουέμπλεϊ του Λονδίνου, η Αγγλία του Χερστ και του Τσάρλτον διεκδικούσε το πρώτο της τρόπαιο κόντρα στην πανίσχυρη Δυτική Γερμανία του Μπεκενμπάουερ και του Ζέελερ. Μετά από ένα συναρπαστικό 90λεπτο, οι δύο ομάδες ήταν ισόπαλες 2-2, κι έτσι το παιχνίδι οδηγήθηκε στην παράταση. Στο 101ο λεπτό, ο Άλαν Μπολ έβγαλε μια σέντρα, και ο Τζεφ Χερστ έκανε ένα δυνατό σουτ, η μπάλα τράνταξε το οριζόντιο δοκάρι του Γερμανού γκολκίπερ, και κατόπιν έσκασε στο έδαφος και απομακρύνθηκε από την εστία.
Ακολούθησαν μερικές στιγμές αβεβαιότητας: Είχε περάσει η μπάλα τη γραμμή πριν απομακρυνθεί από το τέρμα; Και αν ναι, είχε περάσει ολόκληρη, όπως απαιτεί ο κανονισμός; Ο διαιτητής της συνάντησης, ο Ελβετός Γκότφριντ Ντινστ, δεν μπορούσε να πάρει μία απόφαση – και βέβαια δεν ήταν και εύκολο να πάρει μια απόφαση για μία φάση που εδώ και 44 χρόνια αποτελεί αντικείμενο συζήτησης και διαμάχης.
Και τότε, ο Ντινστ είδε ότι ο επόπτης τού έκανε νόημα. Ο επόπτης του έδειχνε, με νοήματα, ότι η μπάλα είχε περάσει τη γραμμή. Έτσι, ο Ντινστ τον εμπιστεύτηκε και μέτρησε το γκολ, το οποίο άνοιξε το δρόμο για την επικράτηση της Αγγλίας με 4-2. Ο επόπτης αυτός, όπως ίσως να μαντέψατε, ήταν... ο Τοφίκ Μπαχράμοφ!
Ξαφνικά, ο Μπαχράμοφ έγινε διάσημος. Στην Αγγλία τον μνημονεύουν ακόμα και στις μέρες μας, ως το “Ρώσο επόπτη”, ενώ και οι Γερμανοί τον θυμούνται, φυσικά όχι με την ίδια χαρά. Είναι χαρακτηριστικό ότι όταν οι Γερμανοί αναφέρονται σε ένα γκολ που δεν θα έπρεπε να έχει μετρήσει, το αποκαλούν “Wembley-Tor”, δηλαδή “Γκολ του Γουέμπλεϊ”.
Όταν, πολλά χρόνια αργότερα, ο Μπαχράμοφ έγραψε την αυτοβιογραφία του, εξήγησε για ποιο λόγο είχε πιστέψει ότι το γκολ ήταν έγκυρο: Νόμιζε ότι η μπάλα δεν είχε χτυπήσει στο δοκάρι, αλλά μέσα στο δίχτυ του τέρματος, και άρα ήταν αδιάφορο το αν η μπάλα αναπήδησε μέσα ή έξω από την γραμμή του τέρματος. Μέτρησε το γκολ, δηλαδή, κατά λάθος!
Ο Μπαχράμοφ απεβίωσε το 1993, όπως η μνήμη του παραμένει ζωντανή στο Αζερμπαϊτζάν, όπου το εθνικό στάδιο της χώρας φέρει το όνομά του. Μάλιστα, όταν τον Οκτώβριο του 2004 η Αγγλία αντιμετώπισε το Αζερμπαϊτζάν στο Στάδιο Τοφίκ Μπαχράμοφ, στα πλαίσια των προκριματικών του Μουντιάλ του 2006, οι Αζέροι διοργάνωσαν ολόκληρη γιορτή, στην οποία παραβρέθηκαν μεταξύ άλλων ο Τζεφ Χερστ, ο Μισέλ Πλατινί και ο Ζεπ Μπλάτερ, ενώ ανήγειραν και άγαλμα του Μπαχράμοφ (πρέπει να είναι ο μοναδικός διαιτητής στο κόσμο που έχει τιμηθεί με άγαλμα!), παρουσία του γιου του, Μπαχράμ.
Μάλλον δεν είναι υπερβολικό να πει κανείς ότι ο Τοφίκ Μπαχράμοφ ήταν ο πιο αγαπητός διαιτητής στον κόσμο, τουλάχιστον στην πατρίδα του...
