Σύνταγμα με απευθείας εκλογή ΠτΔ και χωρίς βουλευτική ασυλία

Ένα σχέδιο για την αναθεώρηση του Συντάγματος, με την υπογραφή νομικών και πολιτικών επιστημόνων (μεταξύ αυτών οι καθηγητές Γιώργος Κατρούγκαλος, Χριστόφορος Βερναρδάκης και Κώστας Χρυσόγονος), το οποίο απηχεί τις προτάσεις της κυβέρνησης, δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα μέσω της ιστοσελίδας της Επιτροπής Διαλόγου για τη Συνταγματική Αναθεώρηση.

Το σχέδιο αυτό κινείται σε πέντε άξονες, που είναι οι εξής:

1ος άξονας: Μία νέα αρχιτεκτονική του πολιτεύματος

2ος άξονας: Διακριτότητα Κράτους-Εκκλησίας

3ος άξονας: Καθιέρωση θεσμών άμεσης δημοκρατίας

4ος άξονας: Ισχυροποίηση του κράτους δικαίου

5ος άξονας: Θωράκιση των κοινωνικών δικαιωμάτων και των ατομικών ελευθεριών

Ως προς τον πρώτο άξονα, οι σημαντικότερες προτεινόμενες αλλαγές είναι οι εξής:

• Συνταγματική καθιέρωση της απλής αναλογικής (άρθρο 54).

• Εποικοδομητική ψήφος δυσπιστίας. Η υποχρέωση, δηλαδή, η πρόταση δυσπιστίας εναντίον της κυβέρνησης, να συνοδεύεται και από πρόταση για ανάδειξη νέας κυβέρνησης (άρθρο 84).

• Δυνατότητα άμεσης εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας. Ειδικότερα, προτείνεται εκλογή του Προέδρου από το κοινοβούλιο, αν εξασφαλίζεται η μέγιστη συναίνεση των δύο τρίτων της Βουλής σε δύο διαδοχικές ψηφοφορίες. Αν αποβούν άκαρπες, τότε η τρίτη ψηφοφορία θα ανήκει στο εκλογικό σώμα, που θα αποφασίζει ανάμεσα στους δύο πλειοψηφήσαντες υποψηφίους της τελευταίας ψηφοφορίας στο κοινοβούλιο (άρθρο 32).

• Λελογισμένη ενίσχυση των αρμοδιοτήτων του Προέδρου της Δημοκρατίας με στόχο την ενίσχυση του ρυθμιστικού, σταθεροποιητικού και εγγυητικού του ρόλου. Προτείνεται η δυνατότητα του Προέδρου να απευθύνεται στη Βουλή για σπουδαίο λόγο, να συγκαλεί το Συμβούλιο των Πολιτικών Αρχηγών, αλλά και να παραπέμπει ψηφισμένο νόμο σε ειδικό γνωμοδοτικό όργανο, αποτελούμενο αποκλειστικά από δικαστές για να κρίνει επί της συνταγματικότητάς του (άρθρα 35, 40 και 42). Προτείνεται, επίσης, η προσθήκη νέων αρμοδιοτήτων, όπως ο διορισμός μέρους της ηγεσίας των Ανώτατων Δικαστηρίων, των μελών του Ανώτατου Ειδικού Δικαστηρίου και των μελών των ανεξαρτήτων Αρχών, η παραπομπή προς το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο νομοσχεδίου ή πρότασης νόμου που έχει ψηφιστεί από τη Βουλή και η έκδοση διαγγελμάτων. Επιπλέον, προβλέπεται και η δυνατότητα ανάκλησης του Προέδρου της Δημοκρατίας, ύστερα από ενυπόγραφες αιτήσεις τουλάχιστον ενός εκατομμυρίου πολιτών, και σχετική προκήρυξη δημοψηφίσματος (άρθρο 49 παρ. 5).

• Μέγιστος αριθμός θητειών για βουλευτές, έτσι ώστε κανένας Βουλευτής να μην μπορεί να εκλέγεται για πάνω από δύο συνεχόμενες κοινοβουλευτικές περιόδους ή για οκτώ συνεχόμενα έτη (άρθρο 56), καθώς και, γενικότερα, εκσυγχρονισμός των ασυμβιβάστων και κωλυμάτων.

• Πρωθυπουργός -εκτός των υπηρεσιακών- να ορίζεται αποκλειστικά αιρετός, δηλαδή εν ενεργεία βουλευτής (άρθρο 37).

• Πρόβλεψη για την ψήφο των εκτός επικρατείας Ελλήνων, για την οποία νόμος μπορεί να ορίζει ότι έως πέντε βουλευτές εκλέγονται 4 αποκλειστικά μεταξύ των Ελλήνων που βρίσκονται έξω από την Επικράτεια, με βάση γεωγραφικά κριτήρια (άρθρο 51).

Προτείνεται επίσης η ριζική αλλαγή του τρόπου χρηματοδότησης των κομμάτων, ώστε το Κράτος να μη χρηματοδοτεί τα κόμματα, αλλά να αποζημιώνει μέρος των πραγματοποιημένων και αποδεδειγμένων δαπανών στις οποίες έχουν προβεί. Η κρατική αποζημίωση λαμβάνει αναδιανεμητικό χαρακτήρα, για λόγους ισότητας στον πολιτικό ανταγωνισμό: τα μικρότερα κόμματα αποζημιώνονται με μεγαλύτερο συντελεστή από ό,τι τα μεγαλύτερα).

Προτείνεται ακόμα η διευκόλυνση σχηματισμού κυβερνήσεων συνεργασίας με νέα πρόβλεψη για την ψήφο εμπιστοσύνης (αρκούν 120 ψήφοι, εφόσον απέχουν από την ψηφοφορία περισσότεροι από 61 βουλευτές).

Ως προς τη διακριτότητα Κράτους-Εκκλησίας προτείνονται τα εξής:

• Ρητή κατοχύρωση της θρησκευτικής ουδετερότητας του κράτους, με αναγνώριση της Ορθοδοξίας ως ιστορικά επικρατούσας θρησκείας (άρθρο 3).

• Κατοχύρωση της υποχρεωτικότητας του πολιτικού μόνον όρκου στις ορκωμοσίες των αιρετών του πολιτεύματος, των δικαστών και των λοιπών δημοσίων λειτουργών (άρθρο 13).

Άλλες ρυθμίσεις που προβλέπει το σχέδιο είναι οι εξής:

• Υποχρέωση κύρωσης με δημοψήφισμα, οποιασδήποτε συνθήκης μεταβιβάζει κυριαρχικές αρμοδιότητες του Κράτους (άρθρο 28).

• Λαϊκή πρωτοβουλία για διενέργεια δημοψηφισμάτων με 500.000 υπογραφές για εθνικά θέματα, 1 εκατομμύριο υπογραφές για ψηφισμένο νόμο (εκτός δημοσιονομικών ζητημάτων) και 100.000. 6 υπογραφές για νομοθετική πρωτοβουλία από τους ίδιους τους πολίτες (άρθρα 44 και 73).

• Δημοψηφίσματα νομοθετικής πρωτοβουλίας, αρνησικυρίας- κυρωτικό (για να μην ισχύσει ψηφισμένος νόμος) δημοψήφισμα, αναθεωρητικό δημοψήφισμα για την αναθεώρηση του Συντάγματος (άρθρο 44 παρ. 2 περ. β και 110 παρ. 5)

• Καθιέρωση δυνατότητας τοπικών δημοψηφισμάτων και θεσμοθέτηση λαϊκών συνελεύσεων για κρίσιμα τοπικά ζητήματα με δεσμευτικό για τις αρχές χαρακτήρα (άρθρο 102)

• Κατάργηση της βουλευτικής ασυλίας, εκτός, ενδεχομένως, για τα αδικήματα που σχετίζονται άμεσα με το λειτούργημα των βουλευτών (άρθρο 62)

• Τροποποίηση του νόμου περί ευθύνης υπουργών. Κατάργηση του ευνοϊκού ποινικού καθεστώτος του πολιτικού προσωπικού (εφαρμογή των κοινών διατάξεων για την ποινική ευθύνη υπουργών και ασυλία βουλευτών με οριακές εξαιρέσεις για προστασία από πολιτική δίωξη, άρθρο 86)

• Ρητή απαγόρευση άρσης του δημόσιου ελέγχου του νερού και της ενέργειας (Νέο άρθρο 17Α παρ. 4).

• Σαφής κατοχύρωση των συλλογικών διαπραγματεύσεων ως το μοναδικό μέσο για τη διαμόρφωση του μισθού (άρθρο 22).