Συνέντευξη στη Μαρία Θανοπούλου
Ίσως να την έχετε συναντήσει σε κάποιο δρόμο της Αθήνας…Ίσως να την έχετε ακολουθήσει στο όνειρο… Με σπουδές στη Μουσική (κλασική κιθάρα και λυρικό τραγούδι) και στην Ιστορία και με διδακτορική διατριβή πάνω στην κοσμική μουσική και τους μουσικούς στο Βυζάντιο -πολλοί από τους οποίους ήταν καλλιτέχνες δρόμου-, η Κόριννα Λατέλη ή αλλιώς, η Αερηχώ βγαίνει στους δρόμους όπου δίνει παραστάσεις για όσους πιστεύουν στα παραμύθια και μπορούν να "ταξιδέψουν" ακόμα και με τη βουή της πόλης…Κι αν αναρωτιέστε ακόμα αν υπάρχουν νεράιδες, η απάντηση είναι "ναι"…Εμείς βρήκαμε μία και μιλήσαμε μαζί της...
Πώς ξεκινήσατε να κάνετε παραστάσεις στο δημόσιο χώρο; Ποια ήταν η πρώτη σας παράσταση και τι θυμάστε πιο έντονα;
Ως μουσικός συμμετείχα σε αρκετές συναυλίες και σε κάποιες δουλειές στο θέατρο. Ωστόσο, από ένα σημείο και μετά αισθανόμουν ένα δημιουργικό κενό, σαν κάτι να έλειπε. Τότε γνώρισα μία καλλιτέχνιδα από την Αργεντινή που έκανε παραστάσεις δρόμου και έκανα την πρώτη μου παράσταση μαζί της. Εκεί κατάλαβα πως είχα βρει αυτό που έψαχνα, πως είχα βρει ένα χώρο όπου αισθανόμουν απόλυτα άνετα, όπου μπορούσα να πειραματιστώ και να εκφραστώ με απόλυτη ελευθερία. Αυτό που με εντυπωσίασε ιδιαίτερα παρακολουθώντας, ως θεατής αρχικά, την παράσταση αυτής της καλλιτέχνιδας ήταν το πώς, με ελάχιστα μέσα, ένας άνθρωπος κατάφερνε, όσο διαρκούσε η παράσταση, να παρεμβληθεί και να "αλλάξει" γύρω του το χώρο και το χρόνο. Όταν στη συνέχεια άρχισα να κάνω και εγώ παραστάσεις, συγκλονίστηκα από την αμεσότητα της επαφής με τους συνανθρώπους, που τους αντιμετώπισα εξαρχής όχι ως παθητικό κοινό, αλλά ως συνομιλητές.
Μιλήστε μας για τις παραστάσεις σας...Τι ακριβώς κάνετε;
Οι παραστάσεις μου είναι διαδραστικά δρώμενα ή/και ζωντανές εγκαταστάσεις, όπου συνδυάζονται στοιχεία από διάφορες τέχνες και τεχνικές του δρόμου – π.χ. το Θέατρο Εικόνας (Image theatre) ή το Ζωντανό Άγαλμα (living statue) - αλλά και από την Performance Art. Δίνω μεγάλη έμφαση στο εικαστικό στοιχείο, με επιρροές από τη ζωγραφική, τη γλυπτική και την αγιογραφία, όπως και στην κίνηση και, φυσικά, στη μουσική, ή πιο σωστά στο ρυθμό και τον ήχο, που άλλοτε είναι φυσικός (φωνή, καμπανάκια, ακορντεόν, κρουστά), άλλοτε, όπως στην τελευταία μας παράσταση, συνδυάζεται με μουσική τεχνολογία αιχμής. Υπάρχουν, βέβαια, και παραστάσεις ή δράσεις όπου δεν υπάρχει καθόλου ήχος, παρά μόνο εσωτερικός ρυθμός σε αντίστιξη με το ρυθμό της ζωής έξω στο δρόμο. Η αντίστιξη αυτή και γενικότερα η διάδραση με το κοινό και με τον περιβάλλοντα χώρο, είναι κάτι που επιδιώκω συνειδητά μέσω της δουλειάς μου. Αντιμετωπίζω εξαρχής τους θεατές ως συνδημιουργούς και επιδιώκω την ενεργή συμμετοχή τους σε αυτό που συμβαίνει. Ο χώρος και οι θεατές-ακροατές συμβάλλουν ουσιαστικά στην παράσταση, γίνονται συν-τελεστές του δρωμένου.
Ποια είναι η πηγή έμπνευσής σας; Οι αγαπημένοι σας χαρακτήρες...
Αντλώ έμπνευση από τους αρχαίους μύθους και τα λαϊκά παραμύθια, από τα αρχέγονα έθιμα, τα δρώμενα και τις τελετουργίες, αλλά και από τα στοιχεία της φύσης. Έναυσμα για μία παράσταση μπορεί να αποτελέσουν, επίσης, και καταστάσεις ή ερεθίσματα από τη σύγχρονη πραγματικότητα ή, ακόμη, ένα τοπίο, ένας χώρος με κάποια ιδιαίτερη για μένα σημασία ή αισθητική. Με ενδιαφέρει ιδιαίτερα το πώς το μυθικό-παραμυθικό στοιχείο (μυθικά όντα, νεράιδες, νύμφες και οι δοξασίες ή τα έθιμα γύρω από αυτές) –η κοσμοαντίληψη δηλαδή των ανθρώπων μίας περασμένης εποχής - μπορεί να αντιπαραβληθεί με ή, πιο σωστά, να παρεμβληθεί στη σύγχρονη πραγματικότητα, όπου όλα (υποτίθεται ότι) αντιμετωπίζονται με τρόπο ορθολογιστικό. Η επιτέλεση, δηλαδή η περφόρμανς, λειτουργεί για μένα τόσο ως όχημα προσωπικής έκφρασης και επικοινωνίας όσο και ως μέσο πειραματισμού, προκειμένου να μελετήσω και να κατανοήσω την κοινωνία γύρω μου.
Συστήστε μας την Αερηχώ...
Η Αερηχώ (από τις λέξεις "αέρας" και "ηχώ") είναι μία πλατφόρμα που έχω δημιουργήσει προκειμένου να πλαισιώσω την καλλιτεχνική μου αναζήτηση. Μέσα από την Αερηχώ επιδιώκω την επαφή και τη συνεργασία με άλλους καλλιτέχνες ή γενικότερα δημιουργούς από όλους τους τομείς, με κύριους άξονες την καλλιτεχνική έκφραση και δραστηριοποίηση στο δημόσιο χώρο και, σε δεύτερο επίπεδο, την έρευνα πάνω τη σχέση του σύγχρονου ανθρώπου με το χώρο και με το χρόνο. Παραστάσεις της Αερηχώς έχουν παρουσιαστεί τόσο στην Ελλάδα (1ο και 2ο Athens Fringe Festival 2009 και 2010, Διεθνές Φεστιβάλ Θεάτρου δρόμου-IstFest, 2010, 2012, 2013 και 2014, κ.ά.) όσο και στο εξωτερικό (στην Ιταλία: 24th International Street Theatre Festival-Mercantia, Certaldo, 2011, Tolfarte Street Theatre festival, Tolfa, 2012 και 2013, στην Πολωνία και αλλού). Το 2012, εξάλλου, η Αερηχώ βραβεύθηκε για τη δουλειά της από το 4ο Διεθνές Φεστιβάλ Θεάτρου Δρόμου της Αθήνας και ακολούθως έλαβε επίσημη πρόσκληση για να συμμετάσχει στο 8ο Διετές Φεστιβάλ Θεάτρου Δρόμου και Κουκλοθεάτρου "Puppetfair", στη Σόφια της Βουλγαρίας, το οποίο έλαβε χώρα το Σεπτέμβριο του 2014. Εκεί, η Αερηχώ παρουσίασε τη νέα της δουλειά "Δρυάς", σε συνεργασία με το Κέντρο Σύγχρονης Μουσικής Έρευνας – ΚΣΥΜΕ.
Ποια είναι η πιο όμορφη στιγμή που έχετε ζήσει στο δρόμο;
Αναμφισβήτητα μία από τις πιο ωραίες στιγμές που έχω ζήσει ως τώρα ήταν η συμμετοχή μας στο Φεστιβάλ "Puppetfair" της Σόφιας που πραγματοποιήθηκε στα τέλη Σεπτεμβρίου 2014 και από το οποίο μόλις επιστρέψαμε. Εκεί, όπως σας είπα, η Αερηχώ παρουσίασε τη νέα της παράσταση "Δρυάς", σε συνεργασία με το Κέντρο Σύγχρονης Μουσικής Έρευνας – ΚΣΥΜΕ και τους συνθέτες ηλεκτροακουστικής μουσικής Κώστα Μαντζώρο και Νίκο Χαριζάνο. Η "Δρυάς" είναι μία διαδραστική παράσταση-δρώμενο βασισμένη στα λαϊκά έθιμα και παραδόσεις των Βαλκανίων. Στο πλαίσιο της παράστασης ο μύθος και η εθιμική τελετουργία συνδιαλέγονται δημιουργικά αφενός με τις τέχνες του δρόμου και τη site-specific performance και αφετέρου με τη ζωντανή μουσική δημιουργία και τη μουσική τεχνολογία αιχμής δημιουργώντας μία ονειρική ατμόσφαιρα και μία μυσταγωγία. Η ανταπόκριση του κόσμου στη Σόφια ήταν κάτι παραπάνω από θερμή. Το κοινό όχι μόνο κατανόησε πλήρως αυτό που του προτείναμε, αλλά συμμετείχε στο δρώμενο με μεγάλη χαρά και ειλικρινή ενθουσιασμό. Ήταν για όλους μας πολύ έντονη και συγκινητική εμπειρία και αισθάνομαι μεγάλη τιμή για αυτήν την αποδοχή του κόσμου, αλλά και εξαιρετική περηφάνεια για αυτήν την παράσταση, που πέρασε από μεγάλες περιπέτειες μέχρι να ολοκληρωθεί και που έχει δημιουργηθεί με πολύ μεράκι και σεβασμό προς την ίδια τη διαδικασία και προς το κοινό.
Ποιο σχόλιο που σας έχουν κάνει δε θα ξεχάσετε ποτέ;
Υπάρχει μία σκηνή που, όσα χρόνια κάνω παραστάσεις δρόμου, επαναλαμβάνεται σχεδόν κάθε φορά: σε κάθε παράσταση, υπάρχει πάντα κάποιος, παιδί ή ενήλικος, αγόρι ή κορίτσι, άντρας ή γυναίκα, που σταματά να δει και όχι μόνο αντιλαμβάνεται αυτό που συμβαίνει, αλλά μαγνητισμένος/η από αυτό που γίνεται, συντονίζεται πλήρως και δε φεύγει μέχρι να τελειώσει το δρώμενο, όση ώρα και αν αυτό διαρκέσει. Όσο υπάρχουν άνθρωποι που είναι ανοιχτοί, που αφήνονται να επικοινωνήσουν χωρίς φραγμούς, που δέχονται να μπουν μέσα στο παραμύθι και να το ζήσουν ως το τέλος, υπάρχει Ελπίδα. Αυτό πιστεύω.
Η οικογένειά σας, οι φίλοι σας πώς αντιμετώπισαν την απόφασή σας;
Αν και είμαι η μόνη από το άμεσο περιβάλλον μου που ασχολείται επαγγελματικά με τις καλές τέχνες, ευτυχώς οι άνθρωποι που βρίσκονται γύρω μου έχουν την απαραίτητη ευρύτητα πνεύματος να αντιληφθούν αυτό που κάνω και να με στηρίξουν. Χωρίς τη βοήθεια της οικογένειάς μου, υλική και ηθική, αλλά και χωρίς τη διαρκή και αμέριστη στήριξη των φίλων μου, θα ήταν αδύνατο να έχω ακολουθήσει την πορεία αυτή, γιατί οι δυσκολίες είναι πάρα πολλές. Νομίζω ότι, σε κάθε περίπτωση, αυτό που προέχει είναι η επικοινωνία, η ειλικρινής προσπάθεια για αμοιβαία κατανόηση και, βέβαια, ο αλληλοσεβασμός.
Ποια πιστεύετε ότι είναι η γνώμη του κόσμου για τους καλλιτέχνες του δρόμου; Τι πιστεύουν για αυτούς;
Στην Ελλάδα, η θέση των καλλιτεχνών, κυρίως των παραστατικών καλλιτεχνών, είναι κάπως ιδιαίτερη. Παρά την έκδηλη αγάπη για τις παραστατικές τέχνες, τη μουσική, το θέατρο, το χορό, η κοινωνία μας δεν τιμά εντούτοις ανάλογα τους δημιουργούς και φορείς των τεχνών αυτών, δηλαδή τους καλλιτέχνες, δεν τους αξιολογεί και δεν τους σέβεται με τον τρόπο που θα έπρεπε. Για τις Τέχνες Δρόμου, ή Δημοσίου Χώρου, τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα, αν συνυπολογίσουμε την παντελή έλλειψη παράδοσης στο είδος αυτό στην Ελλάδα. Ο κόσμος, παρόλο που δείχνει να απολαμβάνει τα θεάματα Δρόμου, εξακολουθεί να θεωρεί τους καλλιτέχνες Δρόμου παρακατιανούς ή επαίτες, άποψη που δυστυχώς προωθεί και το επίσημο κράτος. Και τούτο, σε αντίθεση με γειτονικές χώρες όπως για παράδειγμα η Ιταλία, με μεγάλη παράδοση και εκτίμηση στις Τέχνες και στους καλλιτέχνες Δρόμου, αλλά και η Βουλγαρία, όπου ο σεβασμός στον καλλιτέχνη είναι επίσης εντυπωσιακός.
Τι θα λέγετε στον κόσμο που διαβάζει τη συνέντευξή σας να κάνει την επόμενη φορά που θα δει έναν καλλιτέχνη του δρόμου;
Θα έλεγα, καταρχήν, να μην τον/την προσπεράσει, αλλά να σταθεί και να τον/την παρακολουθήσει! Είναι παρήγορο ότι τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μία ανάπτυξη των Τεχνών Δρόμου στην Ελλάδα και γενικά μία δραστηριοποίηση στην καλλιτεχνική έκφραση στο δημόσιο χώρο, κάτι που ελπίζω πως θα βοηθήσει στο να αλλάξουν σιγά-σιγά και οι αντιλήψεις. Πλέον, και μέσα από τα διαρκώς αυξανόμενα φεστιβάλ Τεχνών Δρόμου, τόσο στην Αθήνα, όσο και σε άλλα μέρη της Ελλάδας, οι Έλληνες μπορούν να έρθουν ευκολότερα σε επαφή με αυτό το είδος τέχνης και να διαπιστώσουν ότι οι Τέχνες Δρόμου έχουν τη δική τους ιδιαίτερη υπόσταση και αξία και ότι πολύ συχνά οι καλλιτέχνες που υπηρετούν το είδος αυτό έχουν σοβαρές σπουδές και υψηλή εξειδίκευση και, βεβαίως, πολλοί από αυτούς έχουν υπέροχο ταλέντο και παράγουν τέχνη υψηλού επιπέδου, επομένως αξίζουν την ανάλογη αναγνώριση και το σεβασμό.
Βγάζετε χρήματα;
Η μέχρι τώρα ανταπόκριση του κόσμου στη δουλειά της Αερηχώς μας δίνει, στους συνεργάτες μου και εμένα, το κουράγιο να συνεχίσουμε, παρά τις τεράστιες δυσκολίες. Δεν πρόκειται, πάντως, για καθόλου εύκολο στοίχημα, δεδομένου ότι στη χώρα μας η ενασχόληση με τις καλές τέχνες αντιμετωπίζεται τόσο από την κοινωνία όσο και από το κράτος ως ιδιότητα, δηλαδή ως ... χόμπυ και όχι, ως όφειλε, ως βιοποριστικό επάγγελμα που η (εξαιρετικά κοπιώδης) άσκησή του αξίζει την ανάλογη οικονομική απολαβή. Πλέον, δυστυχώς, το ίδιο τείνει να συμβεί και με τις ανθρωπιστικές επιστήμες - ακόμη και σε πανεπιστημιακό-ερευνητικό επίπεδο - αλλά και με όλα τα επαγγέλματα που σχετίζονται με τον πολιτισμό. Είναι μία λυπηρή κατάσταση που μέχρι ενός σημείου αποτελεί παγκόσμια τάση, αλλά στη χώρα μας είναι ιδιαίτερα οξυμένη λόγω της παρατεταμένης οικονομικής κρίσης, αλλά και της κρατούσας οικονομοκεντρικής νοοτροπίας, η οποία πλήττει πρώτα τα γράμματα και τις τέχνες – αυτά δηλαδή που, σε εποχή κρίσης, θα έπρεπε να προωθούνται και όχι να υποβαθμίζονται.
Ποιο είναι το μεγαλύτερο όνειρό σας;
Το μεγαλύτερό μου όνειρο, θέλω να ελπίζω, δεν το έχω ονειρευτεί ακόμη! Εννοώ πως όσο προχωράμε, τόσο πιο ψηλά ή πιο πέρα φτάνουν οι επιθυμίες και τα όνειρά μας και γίνονται κίνητρο για μεγαλύτερη προσπάθεια και ακόμη μεγαλύτερη πρόοδο. Για το άμεσο μέλλον, θέλω να εξερευνήσω περισσότερο τις δημιουργικές κατευθύνσεις που έχουν διαμορφωθεί σταδιακά μέσα από την Αερηχώ, τόσο μέσα από το πεδίο της site-specific performance και εν γένει της παράστασης στο δημόσιο χώρο, όσο και μέσα από τη διαδραστική δημιουργία, σε συνεργασία με τοπικές κοινότητες. Ονειρεύομαι, λοιπόν, να στήσω "πραγματικά", "αληθινά" παραμύθια-δρώμενα σε διάφορα μέρη και να καλέσω τον κόσμο να τα ζήσουμε μαζί. Επίσης, στη φάση αυτή, έχω έντονα την ανάγκη να ταξιδέψω και να δω καινούργια πράγματα και να έρθω σε επαφή με διαφορετικές προσεγγίσεις. Η Ελλάδα, φυσικά, εξακολουθεί πάντα να με εμπνέει ως φυσικό τοπίο, ως ιστορία, ως πολιτισμική δεξαμενή - και ακόμη περισσότερο τώρα, εν μέσω κρίσης, η Ελλάδα γίνεται ακόμη πιο πλούσιο πεδίο για έναν καλλιτέχνη. Η σχέση της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας με την ιστορία και την παράδοσή της ή, επίσης, η σχέση της κοινότητας με το δημόσιο χώρο και κατ'επέκταση με τη δημόσια ζωή, είναι θέματα που με ενδιαφέρουν ιδιαίτερα ως καλλιτέχνιδα και ως ερευνήτρια.
Αερηχώ
https://www.behance.net/aerechO
https://www.facebook.com/AerechO
Φωτογράφοι:
Bart Chindemi, Νίκος Παλαιολόγος, Βασιλική Ρίγα, Σάββας Χρυσοχοϊδης, Δήμητρα Θεοδωρίδου, Ιάσονας Τριάντης, Ευφροσύνη Στούρνα-Τριάντη, Velina Kokalova
