Συνέντευξη στη Μαρία Θανοπούλου
Μία απλή εξέταση αίματος θα αρκεί για τη διάγνωση πολλών διαφορετικών τύπων καρκίνου μέσω της ανίχνευσης μικρών RNA, που ανάλογα με τη συγκέντρωσή τους αντιστοιχούν σε συγκεκριμένους καρκινικούς τύπους. Πρόκειται για έναν βιοχημικό μηχανισμό που επινόησε η μοριακή βιολόγος Φαίη Χριστοδούλου, μέλος της ομάδας mirOculus, η οποία δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του Προγράμματος Σπουδών του Singularity University, στο οποίο κορυφαίοι επιστήμονες από όλο τον κόσμο προσπαθούν να αξιοποιήσουν πρακτικά νέες τεχνολογίες για να λύσουν προβλήματα που απασχολούν την ανθρωπότητα.
Πώς νιώθετε για την ανακάλυψή σας;
Πρώτα απ’ όλα να ξεκαθαρίσω πως δεν έκανα ανακάλυψη αλλά ανασχεδιασμό προϋπαρχόντων ανακαλύψεων. Είναι και αυτό πολύ δημιουργικό και γεννά πολλά συναισθήματα όπως χαρά, ενθουσιασμό, φόβο, άγχος, δέος, ανυπομονησία...Κάθε μέρα και άλλο συναίσθημα. Είναι τόση πολλή δουλειά μπροστά μας που η γένεση της αρχικής καλής ιδέας μου φαίνεται πλέον σχεδόν ασήμαντη ως προς την επιτυχία του εγχειρήματος mirOculus.
Ποια ήταν τα συναισθήματά σας όταν ολοκληρώσατε την έρευνά σας, η οποία έχει να κάνει με τον καρκίνο, που είναι η δεύτερη αιτία θανάτου παγκοσμίως.
Έχω ξεκινήσει και εγώ και όλα τα μέλη της ομάδας αυτή την προσπάθεια με έντονο αίσθημα ευθύνης και αφοσίωσης. Δεν είναι τα ποσοστά θανάτου αλλά τα ποσοστά ποιότητας ζωής όσων πάσχουν από καρκίνο που μας κάνουν να θέλουμε τόσο να φέρουμε μια νέα λύση. Το υγρό πυρ κατά του καρκίνου είναι η έγκαιρη διάγνωση (διότι τότε οι διαθέσιμες θεραπείες έχουν μεγαλύτερα ποσοστά επιτυχίας) και προς αυτή την κατεύθυνση εργαζόμαστε σκληρά.
Πώς σας ήρθε η ιδέα να ασχοληθείτε με το συγκεκριμένο τομέα;
Είμαι ερευνήτρια εδώ και 12 χρόνια και έκανα το διδακτορικό μου στα μικρά RNA που είναι οι βιομάρτυρες που εντοπίζει στο αίμα η τεχνολογία μας. Έχω λοιπόν ασχοληθεί χρόνια με το συγκεκριμένο αντικείμενο και τα τελευταία 2 χρόνια, στο Ιατροβιολογικό Ίδρυμα της Ακαδημίας Αθηνών εστιάζω στο ρόλο που παίζουν τα μικρά RNA στην καρκινογένεση του θυρεοειδούς.
Μιλήστε μας για τη συσκευή, πώς λειτουργεί;
Η ομάδα mirOculus καινοτόμησε και ανέπτυξε μια πρωτοποριακή, γρήγορη και οικονομική εξέταση αίματος για τη διάγνωση πολλών διαφορετικών τύπων καρκίνου μέσω της ανίχνευσης μικρών RNA (miRNAs). Όλα αυτά σε ένα απλοποιημένο "point of care" device που κοστίζει ελάχιστα, το MIR.I.AM. Το MIR.I.AM καταγράφει και ανεβάζει τα δεδομένα σε cloud λογισμικό, το οποίο τα ταξινομεί ανά καρκινικό τύπο και τα οπτικοποιεί. Στόχος μας είναι να διευκολύνουμε την πρόσβαση στη διάγνωση και να ανατρέψουμε τη σημερινή πραγματικότητα όπου 80% των διαγνώσεων καρκίνου γίνονται αφού η νόσος έχει περάσει στο στάδιο 3.
Ποια είναι η ανταπόκριση της επιστημονικής κοινότητας;
Η επιστημονική κοινότητα είναι αναμενόμενα (και σωστά) επιφυλακτική αφού δε συγκινείται από μεγάλες υποσχέσεις παρά μόνο από ξεκάθαρα επιστημονικά δεδομένα. Μας παρακολουθεί από κοντά και περιμένει να δει αποδείξεις για την αξιοπιστία της μεθόδου που προτείνουμε. Παράλληλα, μας στηρίζει στα πρώτα μας βήματα (το εργαστήριο μας στεγάζεται σε κορυφαίο Ευρωπαϊκό κέντρο έρευνας) δίνοντάς μας τα καλύτερα εφόδια για να πραγματοποιήσουμε το όνειρό μας.
Πότε θα βγει στην αγορά;
Θέλω να ελπίζω το 2017-18.
Θα μπορέσουμε ποτέ να μιλήσουμε για πρόγνωση του καρκίνου;
Ναι σίγουρα. Το ερώτημα είναι ποια μέθοδος ή συνδυασμός μεθόδων από όσες φαίνεται να είναι πολλά υποσχόμενες σήμερα θα είναι η πιο αξιόπιστη και θα καθιερωθεί. Και το δεύτερο ερώτημα είναι πόσο γρήγορα θα επιτρέψει η τεχνολογία να έχουν όλοι πρόσβαση στη διάγνωση και κατ’ επέκταση στην πρόγνωση. Διανύουμε ιστορική περίοδο για τη βιο-ιατρική που μπορεί ίσως να συγκριθεί με την εποχή των Η/Υ στην αρχή των 80s. Όταν ο Steve Jobs και άλλοι τους έκαναν φορητούς, εύχρηστους και προσβάσιμους προς όλους.
Εάν μπορούσατε να λύσετε ένα σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε, ποιο θα ήταν αυτό;
Πέρασα ολόκληρο το καλοκαίρι εξετάζοντας παγκόσμια προβλήματα, πιθανές λύσεις και το πιο σημαντικό απ’ όλα τη βιωσιμότητά αυτών των λύσεων. Ο καρκίνος είναι από τα κορυφαία και δυστυχώς παρουσιάζει αυξητική τάση. Όμως η κλιματική αλλαγή και η λειψυδρία είναι πολύ πιο επείγοντα προβλήματα. Ένα, ένα και αν καταφέρω έστω και λίγο να συμβάλλω στο πρόβλημα του καρκίνου θα είμαι πολύ ικανοποιημένη.
Τι είναι το Πανεπιστήμιο Singularity και πώς πήρατε την απόφαση να πάτε;
Εδώ και 5 χρόνια, το Πανεπιστήμιο Singularity δημιουργεί ένα παγκόσμιο δίκτυο από ακαδημαϊκούς, επιχειρηματίες, τεχνολόγους, έτοιμους να αξιοποιήσουν πρακτικά νέες τεχνολογίες για να λύσουν προβλήματα που απασχολούν την ανθρωπότητα. Προβλήματα όπως ή λειψυδρία, η κλιματική αλλαγή, η παγκόσμια υγεία, η παγκόσμια σίτιση, η ενέργεια και η ασφάλεια. Η απόφαση να πάω στο SU ήρθε μετά από τη συνειδητοποίηση πως ως ακαδημαϊκός είναι πολύ δύσκολο να δω πρακτική εφαρμογή των κόπων μου. Έψαξα λοιπόν ένα πρόγραμμα σπουδών που θα μου μάθαινε τα βασικά περί επιχειρηματικότητας αλλά και τρόπους για να αξιοποιήσω τις γνώσεις που ήδη έχω. Η ανθρωπιστική διάσταση του SU με ενέπνευσε και αποφάσισα να στείλω αίτηση!
Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζει ένας επιστήμονας στη χώρα μας;
Τρία προβλήματα: 1) περιορισμένοι πόροι χρηματοδότησης, 2) ασύλληπτη γραφειοκρατία, 3) μιζέρια και απαισιοδοξία διότι πολλοί από τους επιστήμονες έχουν απηυδήσει λόγω του προβλήματος 1+2. Το πρόβλημα νούμερο 3 μπορεί να κάνει μη παραγωγικό ακόμα και το πιο δημιουργικό επιστήμονα.
